Etik İlkeler

Etik İlkeler ve Yayın Politikası

1. Araştırma ve Yayın Etiği Kuralları

Nesir: Edebiyat Araştırmaları Dergisi’nde uygulanan yayın süreçleri, bilginin tarafsız ve saygın bir şekilde gelişmesine ve yayılmasına temel teşkil etmektedir. Bu süreçler, yazarların ve onları destekleyen kurumların çalışmalarının kalitesini doğrudan yansıtır. Hakemli çalışmalar, bilimsel yöntemi somutlaştıran ve destekleyen araştırmalardır. Bu nedenle, sürecin tüm paydaşlarının (yazarlar, okuyucular, araştırmacılar, yayıncı, hakemler ve editörler) etik ilkelere uygun şekilde hareket etmesi büyük önem taşımaktadır.

Dergimiz, Committee on Publication Ethics (COPE) tarafından belirlenen uluslararası yayın etiği ilkelerini benimsemektedir. Aşağıda belirtilen etik görev ve sorumluluklar, COPE Yönergesi dikkate alınarak hazırlanmıştır (Bkz. COPE Yönergesi Türkçe).

2. Yazar(lar)ın Etik Sorumlulukları

• Gönderilen makale, belirtilen akademik alanlara uygun, özgün ve araştırmaya dayalı olmalıdır.
• Makale, bilimsel yayın etiğine (intihal, sahtecilik, çarpıtma, tekrar yayın, dilimleme, haksız yazarlık, destekleyen kuruluşu belirtmeme) aykırı olmamalıdır.
• Aynı makale, eşzamanlı olarak başka bir dergiye gönderilemez ve daha önce yayımlanmamış olmalıdır.
• Akademik katkısı olmayan kişilerin yazar olarak eklenmesi ya da bilimsel katkı sırası gözetilmeden unvan, yaş veya cinsiyet gibi ölçütlere dayalı yazar sıralaması yapılması bilim etiğine aykırıdır.
• Yazar(lar), editör talep ettiğinde makalenin ham verilerini sunmakla yükümlüdür.
• Nesir: Edebiyat Araştırmaları Dergisi’ne makale gönderen yazarlar, derginin yayım ve yazım ilkelerini okuduklarını ve kabul ettiklerini taahhüt etmiş sayılırlar.
• Atıf yapılan tüm kaynaklar eksiksiz ve doğru şekilde belirtilmeli, kaynakça tam olarak hazırlanmalıdır.
• Yazar(lar), makalesinin değerlendirme veya yayın aşamasında bir hata fark ederse, editörü bilgilendirerek düzeltme veya geri çekme işlemi için iş birliği yapmalıdır.
• Yazarlar, Yükseköğretim Kurulu Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi’ni dikkate almalıdır.

3. Çıkar Çatışması Politikası (Conflict of Interest Policy)

Çıkar çatışması, yazarlar, hakemler veya editörlerin, gönderilen bir makaleyle ilgili tarafsız karar verme sürecini etkileyebilecek herhangi bir mali, akademik veya kişisel ilişkiye sahip olmasıdır.

• Yazarlar, çıkar çatışması yaratabilecek herhangi bir durumu makalelerinde açıkça beyan etmelidir.
• Hakemler, çıkar çatışması yaratabilecek bir durum tespit ederlerse, editörleri bilgilendirerek makaleyi değerlendirmeme hakkına sahiptir.
• Editörler, tarafsız değerlendirme sürecini sağlamak amacıyla çıkar çatışması içinde olabilecek hakemleri veya yazarları belirleyerek uygun düzenlemeler yapmalıdır.
• Maddi destek sağlayan kuruluşlar, yazar(lar) tarafından çalışmanın başında belirtilmelidir.
• Dergimiz, çıkar çatışmalarını önlemek amacıyla çift-kör hakemlik sistemini (double-blind peer review) uygulamaktadır.

4. Hakemlerin Etik Sorumlulukları

• Hakemler, makalelerin bilimsel içeriğini ve akademik ölçütlere uygunluğunu değerlendirmelidir.
• Hakemlik süreci tamamlandıktan sonra, incelenen makaleye dair herhangi bir bilgi üçüncü kişilerle paylaşılmamalıdır.
• Hakem raporları objektif, ölçülü ve yapıcı olmalıdır. Küçümseyici veya hakaret içeren ifadeler kesinlikle kullanılmamalıdır.
• Olumsuz değerlendirmeler, somut gerekçelerle desteklenmelidir.
• Hakemler, kendilerine verilen süre içinde makaleleri değerlendirmelidir. Değerlendirme yapamayacaklarsa, makul bir süre içinde editörleri bilgilendirmelidirler.

5. Editörlerin Etik Sorumlulukları

• Editörler, hakem sürecinin adil ve tarafsız bir şekilde yürütülmesini sağlamalıdır.
• Yayımlanmak üzere gönderilen makalelerin intihal taraması yapılmalı ve akademik etik ihlalleri önlenmelidir.
• Editörler, makaleleri kabul ederken akademik kaygı ve ölçütleri ön planda tutmalıdır.

6. Geri Çekme Politikası (Retraction Policy)

Bir makale, aşağıdaki durumlarda geri çekilebilir:

• İntihal veya ciddi akademik etik ihlali tespit edilirse,
• Veri sahteciliği (uydurulmuş veya manipüle edilmiş veriler) içerdiği belirlenirse,
• Tekrar yayım (duplicate publication) veya dilimleme (salami slicing) varsa,
• Yazar(lar) geri çekme talebinde bulunmuşsa ve editörler bunu uygun görmüşse.

Geri çekme süreci:

1. Editör Kurulu, ihlalin doğruluğunu incelemek için bir etik inceleme süreci başlatır.
2. Eğer ihlal doğrulanırsa, makale “geri çekilmiş” olarak işaretlenir ve geri çekme gerekçesiyle birlikte bir açıklama yayımlanır.
3. Geri çekilen makale, arşivden kaldırılmaz ancak “Retraction” damgası ile etik bir sorun olduğu belirtilir.

       7. Düzeltme ve Yayın Güncelleme Politikası (Correction and Updates Policy)

• Minör hatalar (küçük dilbilgisi veya yazım hataları), yazar(lar) veya editörler tarafından düzeltilebilir.
• Önemli bilimsel hatalar fark edilirse, düzeltme yayımlanmalı ve okuyucular bilgilendirilmelidir.
• Yayıncı ve editörler, makalede önemli bir hata tespit edilmesi durumunda düzeltme talep etme veya makaleyi geri çekme yetkisine sahiptir.

Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi 4. Maddesine Göre Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler

(1) Bilimsel araştırma ve yayın etiğine aykırı eylemler şunlardır:

a) İntihal: Başkalarının özgün fikirlerini, metotlarını, verilerini veya eserlerini bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseri gibi göstermek,

b) Sahtecilik: Bilimsel araştırmalarda gerçekte var olmayan veya tahrif edilmiş verileri kullanmak,

c) Çarpıtma: Araştırma kayıtları veya elde edilen verileri tahrif etmek, araştırmada kullanılmayan cihaz veya materyalleri kullanılmış gibi göstermek, destek alınan kişi ve kuruluşların çıkarları doğrultusunda araştırma sonuçlarını tahrif etmek veya şekillendirmek,

ç) Tekrar yayım: Mükerrer yayınlarını akademik atama ve yükselmelerde ayrı yayınlar olarak sunmak,

d) Dilimleme: Bir araştırmanın sonuçlarını, araştırmanın bütünlüğünü bozacak şekilde ve uygun olmayan biçimde parçalara ayırıp birden fazla sayıda yayımlayarak bu yayınları akademik atama ve yükselmelerde ayrı yayınlar olarak sunmak,

e) Haksız yazarlık: Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dâhil etmek veya olan kişileri dâhil etmemek, yazar sıralamasını gerekçesiz ve uygun olmayan bir biçimde değiştirmek, aktif katkısı olanların isimlerini sonraki baskılarda eserden çıkartmak, aktif katkısı olmadığı halde nüfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dâhil ettirmek,

(2) Diğer etik ihlal türleri şunlardır:

a) Destek alınarak yürütülen araştırmalar sonucu yapılan yayınlarda destek veren kişi, kurum veya kuruluşlar ile bunların katkılarını belirtmemek,

b) Henüz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tez veya çalışmaları, sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanmak,

c) İnsan ve hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalarda etik kurallara uymamak, yayınlarında hasta haklarına saygı göstermemek,

ç) İnsanlarla ilgili biyomedikal araştırmalarda ve diğer klinik araştırmalarda ilgili mevzuat hükümlerine aykırı davranmak,

d) İncelemek üzere görevlendirildiği bir eserde yer alan bilgileri eser sahibinin açık izni olmaksızın yayımlanmadan önce başkalarıyla paylaşmak,

e) Bilimsel araştırma için sağlanan veya ayrılan kaynakları, mekânları, imkânları ve cihazları amaç dışı kullanmak,

f) Dayanaksız, yersiz ve kasıtlı olarak etik ihlal isnadında bulunmak,

g) Bilimsel bir çalışma kapsamında yapılan anket ve tutum araştırmalarında katılımcıların açık rızasını almadan ya da araştırma bir kurumda yapılacaksa ayrıca kurumun iznini almadan elde edilen verileri yayımlamak,

h) Araştırma ve deneylerde, hayvan sağlığına ve ekolojik dengeye zarar vermek,

ı) Araştırma ve deneylerde, çalışmalara başlamadan önce alınması gereken izinleri yetkili birimlerden yazılı olarak almamak,

i) Araştırma ve deneylerde mevzuatın veya Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelerin ilgili araştırma ve deneylere dair hükümlerine aykırı çalışmalarda bulunmak,

j) Araştırmacılar ve yetkililerce, yapılan bilimsel araştırma ile ilgili olarak muhtemel zararlı uygulamalar konusunda ilgilileri bilgilendirme ve uyarma yükümlüğüne uymamak,

k) Bilimsel çalışmalarda, diğer kişi ve kurumlardan temin edilen veri ve bilgileri, izin verildiği ölçüde ve şekilde kullanmamak, bu bilgilerin gizliliğine riayet etmemek ve korunmasını sağlamamak,

l) Akademik atama ve yükseltmelerde bilimsel araştırma ve yayınlara ilişkin yanlış veya yanıltıcı beyanda bulunmak.

Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Olarak Değerlendirilemeyecek Haller

Madde  5 – (1) Bir başkasının özgün üslup ve ifadesinin aynen kullanmamak şartıyla, anonim bilgilerin, bilim alanlarının temel bilgilerinin, matematik teoremleri ve ispatları gibi önermelerin çalışmalarda kullanılması etik ihlal olarak değerlendirilemez.