Adalet Ağaoğlu’nun Yazsonu Romanının Ekolojik Duyarlılık ve Politik Gerçeklik Bağlamında İncelenmesi

Özet

Bu çalışma Adalet Ağaoğlu’nun 12 Mart sonrası toplumdaki yalnızlaşmaya odaklandığı Yazsonu romanını ekoeleştiri yöntemiyle ve derin ekoloji ilkeleri odağında incelemektedir. Yazsonu, kutuplaşmanın yoğun olduğu politik iklimde romanın başkişisi olan kadının tatilini geçirmek için gittiği kasabanın doğasında geçen gündelik deneyimlerini konu edinir. Roman bireyi doğa ile etkileşim hâlinde ve ekolojik çevrenin dinamiklerinden etkilenmeye açık bir varlık olarak konumlandırarak insan ve diğer canlı varlıklar arasındaki hiyerarşiyi yapı bozumuna uğratır. Çalışmada bu eserin seçilmesinin nedeni metnin, insanı doğaya hükmeden ve ekolojik çevre üzerinde tahrip edici etkisi bulunan bir fail olarak temsil etmekten ziyade, tüm varlıklarla eşit etki gücüne sahip bir özne olarak temsil etmesidir. Bu çalışmanın amacı şimdiye dek bir 12 Mart romanı olarak ele alınmış Yazsonu romanında, kendisini gösteren ekolojik ve politik kesişimsellikleri ortaya çıkarmaktır. Yazsonu, doğanın kendi döngüleri aracılığıyla insan merkezci müdahalelere karşı verdiği tepkilere odaklanmakta ve bireyin doğanın sahibi değil, sakini olduğunu kullandığı eşitlikçi dil aracılığıyla vurgulamaktadır. Bu sayede hem toplumsal karmaşa ile ekolojinin kendine ait düzenini, hem de doğanın saflığı ve yapılaşmanın getirdiği bozulmayı karşılaştırma imkânı verir.

Referanslar

1. Ağaoğlu, Adalet. Yazsonu. İstanbul: Everest Yayınları, 2020.
2. Alver, Köksal. “Edebiyat ve Kimlik.” Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi 2 (2006): 32-43.
3. Aşar, Haluk. “Hayvan Haklarına Yönelik Temel Görüşler ve Yanılgıları.” Kaygı: Bursa Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi 30 (2018): 239-251.
4. Bolat, Tuncay. “Üstkurmaca Romanların Yaratıcı Yazmaya Katkıları Bağlamında Adalet Ağaoğlu'nun Yazsonu Romanı.” Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları 19 (2018): 40-56.
5. Bookchin, Murray. “Yok Etme Gücü Yaratma Gücü”. Çeviren Ümit Altuğ. Birikim 57-58 (1994): 48.
6. Çalışkan, Uğur ve Çimen Günay-Erkol. “Bellekten Beklentiler: Eleştirinin Darbe Romanlarına Tanıklığı.” Monograf 5 (2016): 10-35.
7. Çoştu, Ceyhan Feyza. “Zaman Üzerine Bir Sınıflama Denemesi.” Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 8, no. 2 (2015): 647-671.
8. Görmez, Kemal. Çevre Sorunları ve Türkiye. Ankara: Gazi Büro, 1997.
9. Günay-Erkol, Çimen. Yaralı Erkeklikler: 12 Mart Romanlarında Yalnızlık, Yabancılaşma ve Öfke. İstanbul: İletişim Yayınları, 2021.
10. Gündoğan-İbrişim, Deniz. “Ekolojinin Yazısı: Edebiyat.” Ekoloji: Bir Arada Yaşamın Geleceği içinde, derleyenler Didem Bayındır ve Mine Yıldırım, 427-448. İstanbul: Tellekt Yayınları, 2022.
11. Hayward, Tim. Political Theory and Ecological Values. New York: St. Martin’s Press, 1998.
12. Naess, Arne. “Derin Ekolojinin Temelleri.” Derin Ekoloji içinde, çeviren ve derleyen Günseli Tamkoç, 9-16. İzmir: Ege Yayınları, 1994.
13. Oppermann, Serpil. “Ekoeleştiri: Çevre ve Edebiyat Çalışmalarının Dünü ve Bugünü.” Ekoeleştiri, Çevre ve Edebiyat içinde, hazırlayan Serpil Oppermann, 93-128. İstanbul: Phoenix Yayınları: 2012.
14. Özen, Hayati ve Hakkı Tonak. “Adalet Ağaoğlu’yla Söyleşi.” Tömer Çeviri Dergisi 8 (1996): 110-135.
15. Özer, Mehmet Akif. “Derin Ekoloji.” Çağdaş Yerel Yönetimler 4 (2001): 61-79.
16. Slovic, Scott. “Letter.” PMLA 1145 (1999): 1102-1103.
17. Şen, Aygün. “Bilimkurgu Sinemasında Ekolojik Adalet ve Ekoeleştiri.” İlef Dergisi 5 (2018): 31-59.
18. Willoquet-Maricondi, Paula. “Introduction: From Literary to Cinematic Ecocriticism.” In Framing the World: Explorations in Ecocriticism and Film, edited by Paula Willoquet Maricondi, 1-22. USA: University of Virginia Press, 2010.