Yayın Etiği ve Politikası

Nesir: Edebiyat Araştırmaları Dergisi, akademik yayıncılıkta etik bütünlük ve bilimsel sorumluluk ilkelerini merkezine alan bir anlayışla hareket eder. Bilginin serbest dolaşımını, düşünsel çoğulluğu ve akademik dürüstlüğü önceleyen Nesir, içerik kalitesi ile yayın sürecinin şeffaflığı ve güvenilirliğiyle akademik kamuya karşı sorumluluk taşır.

Dergimiz, etik standartlar konusunda başta COPE (Committee on Publication Ethics) olmak üzere, Budapest Open Access Initiative (BOAI), DOAJ (Directory of Open Access Journals), OASPA (Open Access Scholarly Publishers Association) ve WAME (World Association of Medical Editors) tarafından yayımlanan “Principles of Transparency and Best Practice in Scholarly Publishing” ilkelerini temel alır. Bu kurumların yayımladığı yönergeler, yayıncılık sürecinde açıklık, tarafsızlık ve hesap verebilirlik ilkesini kurumsal teminat altına almak amacıyla kabul edilmiştir.

Ayrıca Nesir, açık erişim yayıncılığına ilişkin etik ilkeleri tanımlayan ve bu alandaki öncü belge olarak kabul edilen Budapest Open Access Initiative (BOAI) metnini desteklemektedir. Bu bağlamda akademik bilgiyi üretmek ve onu kamusal erişime açık hâle getirmekle yükümlü olduğunun bilincindedir.

Nesir, aşağıdaki taahhütleri etik politikasının asli ilkeleri olarak kabul eder:

Yayın süreçlerinde şeffaflık ve hesap verebilirlik sağlamak,
Tüm paydaşların (yazar, hakem, editör, okuyucu) etik sorumluluklarını tanımlamak ve korumak,
Yayımlanan her çalışmanın bilimsel bütünlük taşımasını temin etmek,
Açık erişimi, bilimsel bilgiye evrensel erişimin demokratik bir hakkı olarak görmek,
Etik ihlallerle mücadelede ulusal ve uluslararası standartlarla uyumlu süreçler yürütmek.

Bu çerçevede dergimiz, tüm yayın süreçlerinde COPE tarafından önerilen etik davranış standartlarını benimser ve uygular. Yazar, hakem, editör ve okuyucular arasında güvene dayalı bir akademik etkileşimi mümkün kılmak amacıyla, Nesir’e gönderilen tüm yazılar aşağıda ayrıntılı olarak açıklanacak etik ilkelere ve sorumluluklara uygun olmalıdır.

Araştırma ve Yayın Etiği

Nesir: Edebiyat Araştırmaları Dergisi, bilimsel araştırma ve yayıncılıkta dürüstlük, açıklık ve akademik sorumluluk ilkelerine sıkı sıkıya bağlıdır. Bu çerçevede, araştırma sürecinin tüm aşamalarında doğruluk ve güvenilirlik temel alınmakta; yayımlanan her metnin içerik ve etik bütünlük bakımından değerlendirildiği bir denetim mekanizması işletilmektedir.

Bilimsel Dürüstlük ve Etik Dışılıklar

Aşağıdaki davranışlar etik dışı kabul edilmekte ve ciddi yayın ihlalleri olarak değerlendirilir:

İntihal (Plagiarism): Başka bir araştırmacının ifadelerini, fikirlerini, verilerini ya da bulgularını uygun atıf yapmadan kısmen veya tamamen kullanmak.
Veri Uydurma (Fabrication): Gerçekte var olmayan verileri, kaynakları, alıntıları veya bulguları üretmek ve bu şekilde sunmak.
Veri Çarpıtma (Falsification): Araştırma verilerini yanıltıcı biçimde değiştirmek, eksiltmek veya sonuçları yanlış yansıtacak biçimde seçici sunmak.
Tekrar Yayın (Redundant/Duplicate Publication): Aynı çalışmayı, önemli farklılıklar içermeksizin birden fazla yerde yayımlamak veya yayımlanmış bir çalışmayı yeni gibi sunmak.
Haksız Yazarlık (Unjustified Authorship): Katkısı olmayan kişileri yazar olarak belirtmek (gift authorship), katkısı olan kişileri dışlamak (ghost authorship) ya da sadece itibarı nedeniyle bir kişiye yazarlık vermek (guest authorship).
Etik Onayın Yokluğu: Gerekli etik kurul onayı alınması gereken araştırmalarda bu sürecin işletilmemesi veya yanıltıcı belge sunulması.

Soruşturma ve Yaptırım Süreci

Bu tür etik dışı eylemlere dair herhangi bir şüphe ya da bildirim alınması durumunda, Nesir editoryal kurulu COPE (Committee on Publication Ethics) tarafından yayımlanan Flowcharts ve Guidelines doğrultusunda sistematik bir değerlendirme süreci başlatır.

Bu süreçte:

İlgili taraflardan (yazar, hakem, editör) yazılı açıklamalar istenir.
Bulgular doğrultusunda gerekirse makale reddedilir veya yayından kaldırılır.
Etik ihlalin ciddiyetine göre kurumlara bilgi verilir veya yasal süreç başlatılır.
Tüm süreç belgelenir ve şeffaflık ilkesi doğrultusunda derginin kayıtlarında saklanır.

Dergimiz, bu tür ihlallerin bireysel ve kurumsal güveni zedelediğinin farkında olarak; araştırma ve yayın etiği ihlallerine karşı sıfır tolerans politikası benimser.

Yazarların Sorumlulukları

Nesir: Edebiyat Araştırmaları Dergisi, yazarlık sorumluluğunu yalnızca metin üretimi değil, aynı zamanda akademik etik ve toplumsal güven bağlamında bir yükümlülük alanı olarak kabul eder. Bu nedenle yazarlar, gönderdikleri çalışmaların bilimsel geçerliliğinden ve etik bütünlüğünden birincil derecede sorumludur.

Yazarlık Kriterleri

Yazarlık hakkı, yalnızca aşağıdaki niteliklerin tamamını sağlayan bireylere tanınır:

Çalışmanın kuramsal çerçevesine, metodolojisine veya analizine anlamlı bir entelektüel katkı sağlamış olmak,
Yazının hazırlanmasına veya kritik biçimde gözden geçirilmesine aktif katılım göstermiş olmak,
Son hâliyle yayımlanacak metni onaylamış olmak,
Çalışmanın bütün yönlerinden kişisel olarak sorumluluk almayı kabul etmek.

Bu kriterleri sağlamayan kişilerin yazar olarak gösterilmesi (gift authorship) ya da sağlayan kişilerin dışlanması (ghost authorship) ciddi bir etik ihlaldir.

Yapay Zeka (YZ) Kullanımı

Yapay zekâ araçları yazar olarak gösterilemez. Bir çalışmanın sorumluluğu tamamen insana aittir. Yalnızca insanlar yazar olarak tanımlanabilir.
Yazarlar, çalışmanın hazırlanmasında herhangi bir yapay zekâ aracı kullanmışlarsa, bu durumu şeffaf şekilde belirtmek zorundadır. Kullanılan aracın adı, sürümü ve katkı kapsamı (örneğin dil düzenleme, metin üretimi, fikir geliştirme) Teşekkür bölümünde açıkça ifade edilmelidir.
Yazarlar, yapay zekâ araçlarının katkısıyla üretilen bölümler de dâhil olmak üzere makaledeki tüm içeriğin doğruluğundan, bütünlüğünden ve etik standartlara uygunluğundan tamamen sorumludur; dolayısıyla yapay zekâ kullanımından kaynaklanabilecek her türlü etik ihlalde yükümlülük münhasıran yazarlara aittir.

Özgünlük ve Şeffaflık

Yazarlar yalnızca özgün, başka bir yerde yayımlanmamış ve yayımlanmak üzere başka bir mecraya sunulmamış çalışmalar göndermelidir. Başkalarının çalışmaları kullanıldığında bu açık biçimde ve doğru kaynakça ile belirtilmelidir.

Daha önce yayımlanmış verilerin veya içeriklerin kullanımı ancak açık atıfla ve gerektiğinde izin alınarak yapılmalıdır.
Metin içinde çeviri ya da ikincil kaynak kullanımına dayalı içerikler varsa, bu durum açıkça belirtilmelidir.

Çıkar Çatışmaları

Yazarlar, yazının değerlendirme veya yayımlanma sürecini etkileyebilecek her türlü kişisel, akademik, kurumsal veya finansal çıkar ilişkisini beyan etmekle yükümlüdür.

Destek alınan fonlar, sponsorluklar veya danışmanlık ilişkileri açıkça belirtilmelidir.
Potansiyel çıkar çatışmaları, çalışmanın objektifliğini etkilediği düşünüldüğü takdirde, editörler tarafından değerlendirmeye tabi tutulabilir.

Veri Paylaşımı ve Açıklık

Yazarlar, araştırmalarında kullandıkları veri setlerini, analiz notlarını, görselleri veya dijital ekleri, çalışmanın tekrarlanabilirliğini ve denetlenebilirliğini teminat altına alacak biçimde paylaşmaya açık olmalıdır.

Veri paylaşımı talep edilen alanlarda, bu verilerin kamuya açık erişimle sağlanması önerilir.
Paylaşılamayacak veriler varsa (etik, telif veya gizlilik nedeniyle), bu durum açıklanmalı ve gerekçelendirilmelidir.

Yukarıdaki sorumluluklara aykırı bir durum tespit edildiğinde, Nesir editoryal kurulu etik ihlal prosedürlerini işletir ve gerekirse ilgili kuruma bildirimde bulunur.

Editörlerin Sorumlulukları

Nesir: Edebiyat Araştırmaları Dergisi editörleri, akademik yayıncılığın etik denetim, süreç yönetimi ve bilimsel temsil sorumluluğu olduğunu kabul eder. Bu bağlamda editöryal süreç, bilimsel adaletin ve akademik dürüstlüğün teminatıdır.

Tarafsızlık ve Bilimsel Bağımsızlık

Editörler, kendilerine sunulan yazıları yazarların kimliğine, kurumsal aidiyetine, cinsiyetine, etnik kökenine veya dünya görüşüne bakmaksızın yalnızca bilimsel değeri temelinde değerlendirir.

Her türlü önyargıdan ve dış etkiden arındırılmış bir değerlendirme süreci yürütmekle yükümlüdürler.
Yayın kararları yalnızca çalışmanın özgünlüğü, yöntemsel geçerliliği, alanına katkısı ve akademik tutarlılığına dayanır.

Değerlendirme Süreci Yönetimi

Editörler, çift-kör hakemlik ilkesine uygun bir değerlendirme sürecinin yürütülmesini temin eder. Bu çerçevede:

Hakemlerin uzmanlık alanlarıyla uyumlu atandığından emin olunur.
Yazara ve hakemlere ait kimlik bilgilerinin gizliliği titizlikle korunur.
Değerlendirme süreci, açık erişim ve yayın politikalarıyla uyumlu olarak şeffaf ve izlenebilir biçimde sürdürülür.

Etik İhlal Şüpheleri ve Müdahale

Etik dışı herhangi bir duruma ilişkin şüphe ortaya çıktığında, editörler COPE yönergeleri doğrultusunda derhal gerekli adımları atar.

İntihal, veri uydurma, yazarlık suistimali veya çıkar çatışması gibi olası ihlaller bağımsız ve belgeli bir biçimde soruşturulur.
Gerekli durumlarda yazı reddedilir, yayımdan kaldırılır (retraction) ya da ilgili kuruma bildirim yapılır.
Editörler, yazarlar ve hakemler arasında ortaya çıkabilecek etik veya akademik anlaşmazlıklarda arabulucu bir rol üstlenir; süreci belgeye dayalı biçimde yürütür.

Yayın Etiği İlke ve Politikalarının Uygulayıcısı Olmak

Editöryal kurul, Nesir’in benimsediği etik ilkelerin (COPE Code of Conduct, BOAI, WAME) yazarlara ve hakemlere açıklıkla duyurulmasını, düzenli olarak güncellenmesini ve uygulamada içselleştirilmesini sağlar.

Editörlük görevi, etik kültürün sürdürülebilirliğini temin eden yüksek sorumluluk gerektiren bir kamu görevi olarak anlaşılmaktadır.

Hakemlerin Sorumlulukları

Nesir, değerlendirme sürecinin temelinde etik sorumluluk ve akademik duyarlılık bulunduğuna inanır. Bu nedenle hakemlik, bilimsel kamunun inşasına yönelik kolektif bir katkı olarak görülür.

Gizlilik ve Güven

Hakemler, kendilerine gönderilen metinleri ve değerlendirme sürecine dair tüm bilgileri gizli tutmakla yükümlüdür.

Metin, yalnızca değerlendirme süreci kapsamında ve kişisel akademik kullanım amacıyla okunabilir.
Hakem raporları hiçbir şekilde üçüncü kişilerle paylaşılmaz; metin veya içeriğe dair kişisel arşivleme yapılamaz.
Çift-kör hakemlik ilkesine uygun biçimde, yazar kimliği hakkında edinilen herhangi bir bilgi kullanılmaz ya da ifşa edilmez.

Tarafsızlık ve Önyargısızlık

Hakemler, metinleri kişisel inanç, ideolojik eğilim, kurumsal rekabet veya yazara ilişkin varsayımlardan etkilenmeksizin değerlendirmelidir.

Akademik tartışmalara dair fikir ayrılıkları, olumsuzluk gerekçesi olarak kullanılmamalıdır.
Yazarın mensup olduğu kurum, etnik kimlik, cinsiyet, yaş, akademik kıdem veya ülkesi değerlendirme sürecini etkilememelidir.

Yapıcı ve Gerekçeli Geri Bildirim

Hakem değerlendirmeleri, makalenin iyileştirilmesini amaçlayan açık, gerekçeli ve yapıcı öneriler içermelidir.

Eleştiriler, kişisel değil, akademik zeminde ifade edilmelidir.
Önerilen düzeltmeler açıkça belirtilmeli, atıf verilen noktalarla desteklenmelidir.
Hakemlik süreci, yazarın gelişimine katkı sunan bir akademik dayanışma örneği olmalıdır.

Yapay Zeka (YZ) Kullanımı

Hakemler, değerlendirme sürecinde yapay zekâ tabanlı araçlardan (ör. otomatik özetleme, raporlama) yararlanabilir. Ancak bu tür araçlar, karar alma ve gerekçelendirme sorumluluğunu devretmez. Hakemler yorumlarının özgünlüğünü ve etik yükümlülüklerini korumakla yükümlüdür.

Çıkar Çatışması ve Bildirimi

Hakemler, değerlendirdikleri çalışma ile ilgili herhangi bir çıkar çatışması (kişisel, akademik, finansal veya profesyonel) söz konusu olduğunda bunu editöryal ekibe bildirmeli ve değerlendirme sürecinden çekilmelidir.

Hakemin daha önce aynı araştırmanın bir kısmına katkı sağlamış olması, yazarla birlikte çalışmış olması veya rakip yayınlarda benzer bir çalışma yayımlamış olması potansiyel çatışma alanlarıdır.
Şüpheli durumlarda, tarafsızlığın zarar görmemesi adına değerlendirme sorumluluğundan feragat edilmesi beklenir.

Akademik Sürece Katkı

Hakemlik, bilimsel kamusal sorumluluktur. Değerlendirme sürecine özenli katkı sunmak, akademik topluluğun sürekliliği ve kalitesi için vazgeçilmezdir.

Hakemler, davet edilen değerlendirmeleri 7 gün içinde kabul etmeli ya da uygun değilse geri çevirmelidir.
Kabul edilen değerlendirmeler, zamanında ve özenli biçimde tamamlanmalıdır.