Osmanlı Dönemi Hikâye Kitaplarında Kolektif Yazarlık

Özet

Osmanlı yazma eser kültüründe metin üretimi, günümüzde tek bir şahısa ya da şahıslara atfedilen yazarlık olgusunu aşan daha çeşitli ve katmanlı bir görüntü sunmaktadır. Bu yazıda, 18 ve 19. yüzyılda üretilmiş ve okunmuş popüler kahramanlık hikâyeleri üzerinden; sahaf, müellif/müstensih, okur gibi farklı öznelerin dahil olduğu kolektif ve aynı zamanda kümülatif bir yazarlık biçimi üzerine düşünülecektir. Kolektif yazarlığın bir tezahürü olarak, çoğunlukla toplu kıraat meclislerinde okunmuş ve elden ele dolaşmış bu hikâye külliyatının üzerindeki temellük ve istinsah gibi hârici kayıtlar ve metinsel özellikler incelenmiştir. Nadir olarak görülen temellük ve istinsah kayıtlarından dolayı bu kitapların gerek sahiplenme gerek üretimlerinde kişilerin değil tüm bir okur cemiyetinin etkin olduğu iddia edilmiştir. Bu iddiayı desteklemek üzere; ana metinde müstensih dışında karşımıza çıkan el yazıları, orijinal istinsahtan sonra yapılan tamir-tadilat ve eklemeler görseller üzerinden incelenmiştir. Osmanlı’da yazarlık otoritesini ulema-dışı metinsel üretim örnekleriyle farklı türler üzerinde düşünmeye çağıran bu çalışmanın, “Osmanlı kitap kültürü” ve “okuma/yazma tarihi” alanlarına katkıda bulunması amaçlanmaktadır.