Ekofeminist Bir Bakışla Vitruvius Erkek İnsanına Sınır Çizmek: Kar ve Ayı Filmi
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.10990765Anahtar Kelimeler:
Ekofeminizm, insan merkezcilik (antroposen), vitruvius erkek insanı, karşı çitleme, ekohümanizm, iklim değişikliği sanatıÖzet
Bu çalışmada 2023 yılında gösterime giren Kar ve Ayı filmi üzerinden iklim değişikliği/ekolojik kriz bağlamında insanların doğaya yapmaya hak gördükleri şeyler ve ataerkil toplumsal düzen bağlamında kadınların ikincilleştirilmeleri karşısında, doğanın ve kadının eşzamanlı özgürleşmesi konusu incelenmiştir. Filmin ana kahramanı Aslı Hemşire’nin diğer önemli kahramanlar Doğa, Samet ve Kasap Hasan ile arasında geçen olaylar çerçevesinde doğa-insan, kadın-erkek ikilikleri ve bu ikiliklerin yarattığı toplumsal ve ekolojik sorunlar filme hâkim olan ekofeminist paradigma üzerinden değerlendirilmiştir. Bu çerçevede Aslı Hemşire’nin; babası, Samet, Kasap Hasan ve jandarma komutanı gibi farklı erkek tiplemeleri üzerinden ataerkil-patriyarkal toplumsal sistemin kendisine dayattığı toplumsal cinsiyet kalıpları ile nasıl mücadele ettiği ve yine kendisine yönelen sınır çizme girişimlerini nasıl karşı çitleme hareketi ile karşıladığı ortaya konulmuştur. Doğaya insan kaynaklı olarak yönelen saldırılar karşısında, Samet’in doğanın insan dışı canlıları ile dayanışma hâlindeki yönelimi üzerinden ise iklim değişikliğinin yarattığı sorunlar, bunun teorik-tarihsel kaynakları ve bunun filmin ekofeminist bakışı üzerinden nasıl aşıldığı ele alınmıştır. Bu bağlamda filmin; kadınların ve doğanın yaşadığı sorunların kaynağında, Hümanizm ve Kartezyen tasarımın biçimlendirdiği beyaz ussal erkeği tarifleyen Vitruvius erkek insanı anlayışının yattığı ve onun kadın-doğa-doğa ile dayanışma hâlindeki erkeğin dayanışmacı ortaklığıyla aşılabileceği tezini işleyerek Türk sinema tarihine ekofeminist, insan merkezciliği bu bağlamda aşan bir film olarak katıldığı çıkarımı ile çalışma sonuçlandırılmıştır.
Referanslar
Ağın, Başak. Posthümanizm (Kavram, Kuram, Bilim-Kurgu). Ankara: Siyasal Kitabevi, 2022.
Amsen, Eva. “Climate Change Art Helps People Connect With A Challenging Topic.” Forbes, 30 September 2019. https://www.forbes.com/sites/evaamsen/2019/09/30/climate-change-art-helps-people-connect-with-a-challenging-topic/?sh=69c32a2175d0.
Ariew, Roger. Descartes and the First Cartesians. Oxford: Oxford University Press, 2014.
Artists & Climate Change -Building Earth Connections-. “Hakkında.” Erişim 13 Mart 2024. https://artistsandclimatechange.com/about/.
Babür, Saffet. “Hümanizm: Kavramları ve Tarihi.” 21. Yüzyılda Hümanizmi Yeniden Düşünmek Sempozyumu, Mersin Üniversitesi (2023). Erişim 12 Kasım 2023. https://www.youtube.com/watch?si%E2%80%A6&v=qJQXj97W1do&feature=youtu.be. Video, 37:50.
Beklan Çetin, Oya. “Ekofeminizm: Kadın-Doğa İlişkisi ve Ataerkillik.” Sosyo-Ekonomi Dergisi 1 (2005): 61-76.
Bentz, Julia. “Learning About Climate Change In, With and Through Art.” Climate Change 162 (2020): 1595-1612.
Bloch, Ernst. Umut İlkesi 1-2. Çeviren Tanıl Bora. İstanbul: İletişim Yayınları, 2012.
Bookchin, Murray. Toplumsal Ekoloji ve Komünalizm. Çeviren Fuat Dara Elhüseyni. İstanbul: Sümer Yayıncılık, 2013.
Bookchin, Murray. “Derin Ekolojiye Karşı Toplumsal Ekoloji.” Çeviren Emrah Günok. Cogito 93 (Bahar 2019): 147-166.
Braidotti, Rosi. İnsan Sonrası. Çeviren Öznur Karakaş. İstanbul: Kolektif Kitap, 2014.
Braidotti, Rosi. “İnsan Sonrası Pek İnsanca: Bir Posthümanistin Anıları ve Emelleri.” Çeviren Bülent O. Doğan. Cogito 95-96 (Kış 2019): 53-97.
Bumin, Tülin. Tartışılan Modernlik: Descartes ve Spinoza. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2005.
Calarco, Matthew. Thinking Through Animals -Identity, Difference, Indistinction-. California: Stanford University Press, 2015.
Chakrabarty, Dipesh. “Tarihin İklimi: Dört Tez.” Çeviren Merve Erol. Cogito 93 (Bahar 2019): 167-192.
Chen, Ling. “The Background and Theoretical Origin of Ecofeminism.” Cross-Cultural Communication 10, no. 4 (2014): 104-108. Erişim 9 Kasım 2023. http//www.cscanada.net/index.php/ccc/article/view/4916.
Clarke, Desmond M. Descartes’s Theory of Mind. Oxford: Clarendon Press, 2005.
Crawford, Daniel. “A Song of Our Warming Planet.” Erişim 13 Mart 2024. https://galleries.lakeheadu.ca/daniel-crawford.html.
Çakan Hacıibrahimoğlu, Işıl. Cumhuriyet ve Hümanizma Algısı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2012.
Çelik, Ezgi Ece. “Yerkürelilerin Ortakyaşamı: Mevcut Ortaklıklar, Yeni Yaşamlar.” Cogito 93 (Bahar 2019): 53-68.
Çelik, Ezgi Ece. “Antroposen ve Posthuman: İnsan Çağı’nda İnsan Sonrası Olmak.” Cogito 95-96 (Kış 2019): 145-160.
Deleuze, Gilles ve Felix Guattari. A Thousand Plateaus: Capitalism and Schizophrenia, Translation Brian Massumi. Minneapolis: University of Minnesota Press, 2005. https://files.libcom.org/files/A%20Thousand%20Plateaus.pdf.
Devall, Bill ve George Sessions. “Derin Ekoloji.” Çeviren Emrah Günok. Cogito 93 (Bahar 2019): 136-146.
Dolcerocca, Özen Nergis. “Gılgamış Destanı ve Siyasi Egemenliğin Ekolojik Temelleri.” Cogito 93 (Bahar 2019): 24-35.
Donovan, Josephine. Feminist Teori. Çevirenler Aksu Bora, Fevziye Sayılan ve Meltem Ağduk Gevrek. İstanbul: İletişim Yayınları, 2014.
Duende Podcast. “Keşif Sineması #2.6: Nefes Polat, Ekofeminizm, Yaratıcı Yapımcılık ve Sinemanın Politikliği, Carla Simon Sineması.” Spotify, 2022. Erişim 23 Kasım 2023. https://podcasters.spotify.com/pod/show/duende/episodes/Keif-Sinemas-2-6-Nefes-Polat--Ekofeminizm--yaratc-yapmclk-ve-sinemann-politiklii--Carla-Simn-sinemas-e2003bv.
Ergun, Selcen. “Bir Atmosfer Filmi Yaratmak: Selcen Ergun İle Kar ve Ayı Üzerine.” Röportajı yapan Esin Çalışkan. Bantmag, 8 Eylül 2023. https://bantmag.com/selcen-ergun-kar-ve-ayi-roportaj/.
Ergun, Selcen. “Selcen Ergun ile Kar ve Ayı Üzerine Söyleşi: ‘Karanlık Bir Masal.’” Söyleşiyi yapan Ekrem Buğra Büte. Alt Yazı, 10 Eylül 2023. https://altyazi.net/soylesiler/selcen-ergun-ile-kar-ve-ayi-uzerine-soylesi/ .
Ergun, Selcen. “Doğanın Kucağındaki İnsanın Çıkmazları: Selcen Ergun ile Filmi ‘Kar ve Ayı’ Üzerine.” Söyleşiyi yapan Semiha İktüeren. Bağımsız Sinema, 17 Eylül 2023. https://www.bagimsizsinema.com/doganin-kucagindaki-insanin-cikmazlari-selcen-ergun-ile-filmi-kar-ve-ayi-uzerine.html.
Ergun, Selcen. “Selcen Ergun’la ‘Kar ve Ayı’: Kendini Sıkışmış Hisseden Birçok Kadının Deneyimi.” Röportajı yapan Ece Piroğlu. Diken, 13 Ekim 2023. https://www.diken.com.tr/selcen-ergunla-kar-ve-ayi-aslinin-hikayesi-kendini-sikismis-hisseden-bircok-kadinin-deneyimi/.
Evans, Simon. “Which Countries Are Historically Responsible For Climate Change.” Carbonbrief, 2021. Erişim 05 Kasım 2023. https://www.carbonbrief.org/analysis-which-countries-are-historically-responsible-for-climate-change/.
Gaard, Greta. “New Directions for Ecofeminism: Toward a More Feminist Ecocriticism.” Interdisciplinary Studies in Literature and Environment 17, no. 4 (2010): 643-665.
Galafassi, Diego, Sacha Kagan, Manjana Milkoreit, Marı´a Heras, Chantal Bilodeau, Sadhbh Juarez Bourke, Andrew Merrie, Leonie Guerrero, Guðru´n Pe´tursdo´ttir ve Joan David Ta`bara. “‘Raising the Temperature’: The Arts In A Warming Planet.” Current Opinion in Environmental Sustainability 31, (April 2018): 71-79.
Gates, Barbara T. “A Root of Ecofeminism: Ecoféminisme.” Interdisciplinary Studies in Literature and Environment 3, no. 1, Special Issue: Ecofeminist Literary Criticism (Summer 1996): 7-16.
Gramegna, Silvia Maria, Barbara Camocini, Silvia Piardi ve Alessandro Biamonti. “The Role of Design in The Emerging Eerritorial Scenarios of Concemporary Ruins in the Anthropocene Epoch.” 4D-Designing Development/Developing Design Conference Proceedings- Anthropocene and Design içinde, 28-35. Litvanya: KTU Publishing House, 2017.
Griffin, Susan. Woman and Nature-The Roaring Inside Her-. Exeter: Colophon Books, 1978.
Gündoğan İbrişim, Deniz. “Tür Olarak İklim Değişikliği Romanı.” Notos Edebiyat Dergisi 73 (Aralık 2018-Ocak 2019): 3.
Günyol, Vedat. “Hümanist Kültür.” Ulusal Kültür 1 (1978): 27-31.
Haraway, Donna. Tıpkı Bir Yaprak Gibi -Donna J. Haraway ile Söyleşi-. Söyleşiyi Yapan Thyrza Nichols Goodeve. Çeviren Aksu Bora. İstanbul: İletişim Yayınları, 2020.
Haspolat, Evren. “‘Kadın, Anne, Yurttaş’: Ana Akım Siyasal Partilerin Seçim Bildirgelerinde Kadın Algısı: 1 Kasım 2015 Genel Seçimleri Örneği.” Eğitim Bilim Toplum Dergisi 9, no. 19 (2016): 73-107.
Hornby, Louise. “Appropriating the Weather: Olafur Eliasson and Climate Control.” Environmental Humanities 9, no. 1 (2017): 60-68. https://doi.org/10.1215/22011919-3829136.
IPCC. Global Warming of 1.5 ºC (IPCC, 2015). Erişim 1 Ekim 2023, https://www.ipcc.ch/sr15/.
IPCC. Climate Change 2023 Synthesis Report -Summary for Policymakers- (IPCC, 2023). Erişim 01 Ekim 2023. https://www.ipcc.ch/report/ar6/syr/downloads/report/IPCC_AR6_SYR_SPM.pdf.
Kalaycı, Nazile. “Annelik, Hayvan-Oluş, Yeryüzü.” Cogito 93 (Bahar-2019): 36-53.
Kaya, Ayhan. “Islamisation of Turkey under the AKP Rule: Empowering Family, Faith and Charity.” Sourth European Society and Politics 20, no. 1 (2015): 47-69.
King, Yvesta. “Engendering a Peaceful Planet: Ecology, Economy, and Ecofeminism in Contemporary Context.” Rethinking Women’s Peace Studies-Women’s Studies Quarterly 23, no. 3/4 (Fall-Winter, 1995): 15-21.
Kolukısa, Emrah. “Özgül Gürbüz’ün ‘Ak Ana-Deniz Kabuğunun Hafızası Filmi’ Cannes XR’a Katılmaya Hak Kazandı.” Cumhuriyet. 19 Haziran 2021. https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/ozgul-gurbuzun-ak-ana-deniz-kabugunun-hafizasi-filmi-cannes-xra-katilmaya-hak-kazandi-18455931.
Lorentzen, Lois Ann ve Heather Eaton. “Ecofeminizm: An Overview.” (2002). Erişim 04 Kasım 2023. https://skat.ihmc.us/rid=1174588237625_665601541_9501/ecofeminism.pdf.
Löwy, Michael, Arno Münster ve Theodor W. Adorno. Ernst Bloch’la Söyleşiler. Çeviren Hakkı Hünler. Derleyen U. Uraz Aydın. İstanbul: Habitus, 2014.
McKibben, Bill. “What the Warming World Needs Now Is Art, Sweet Art.” 22 April 2005. https://grist.org/culture/mckibben-imagine/.
Mellor, Mary. Breaking the Boundaries: Towards a Feminist Green Socialism. London: Virago Press, 1992.
Merchant, Carolyn. “The Scientific Revolution and The Death of Nature.” The History of Science Society 97 (2006): 513-533, https://nature.berkeley.edu/departments/espm/env-hist/articles/84.pdf.
Miles, Malcolm. “Representing Nature: Art And Climate Change.” Cultural Geographies 17, no. 1 (2010): 19-35. DOI: 10.1177/1474474009349997.
Nurmis, Joanna “Visual Climate Change Art 2005–2015: Discourse And Practice.” WIREs Clim Change 7 (2016): 501-516. DOİ: 10.1002/wcc.400.
Özdemir, Hacı ve Duygu Aydemir. “Ekolojik Yaklaşımlı Feminizm/Ekofeminizm Üzerine Genel Bir Değerlendirme: Kavramsal Analizi, Tarihi Süreci ve Türleri.” Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi II, no. 2 (2019): 261-278.
Pamuk, Dilan. “Küresel Karbonun Yarısından Fazlasını Üç Ülke Salıyor.” Anadolu Ajansı, 15 Mayıs 2022. https://www.aa.com.tr/tr/cevre/kuresel-karbonun-yarisindan-fazlasini-uc-ulke-saliyor/2588391#.
Roosen, Liselotte J., Christian A. Klöckner ve Janet K. Swim. “Visual Art As A Way To Communicate Climate Change: A Psychological Perspective On Climate Change-Related Art.” World Art 8, no. 1 (2018): 85-110. DOI: 10.1080/21500894.2017.1375002.
Rousseau, Jean Jacques. Emile. Çeviren Yaşar Avunç. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2009.
Tabur, Merve. “Once Upon A Time In The Anthropocene: Myths, Legends, And Futurity In Turkish Climate Fiction.” Middle Eastern Literatures (2023). https://doi.org/10.1080/1475262X.2023.2223161.
Tamkoç, Günseli. “Ekofeminizmin Amaçları.” Kadın Araştırmaları Dergisi 4 (1996): 77-84.
Toksöz, Gülay. “Transition from ‘Woman’ to ‘Family’ an Analysis of AKP Era Employment Policies from Gender Perspective.” Journal Für Entwicklungspolitik 32, no. 1/2 (2016): 64-83.
Topgül, Seda. “Kadın ve Doğa İlişkisi: Ekofeminizm.” Sosyoloji Dergisi 27 (2012): 71-83.
Tümer, Melike. “Ödüllü Film Kar ve Ayı 8 Eylülde Vizyona Giriyor.” NTV, 01 Ağustos 2023. Erişim 10 Ekim 2023. https://www.ntv.com.tr/n-life/kultur-ve-sanat/odullu-film-kar-ve-ayi-8-eylulde-vizyona-giriyor,kUOgVI27qUWWX947Bm8cXw#.
Urgan, Mina. Edebiyatta Ütopya Kavramı ve Thomas Moore. İstanbul: Adam Yayınları, 1984.
Wikipedia. “Climate Change Art.” Erişim 13 Mart 2024. https://en.wikipedia.org/wiki/Climate_change_art.
Yazıcı, Berna. “The Return to the Family: Welfare, State and Politics of the Family in Turkey.” Antropological Quarterly 85, no. 1 (2012): 103-140.
Zekiyan, Boğos. Hümanizm (İnsancılık) -Düşünsel İçlem ve Tarihsel Kökenleri. İstanbul: İnkılap ve Aka Yayınları, 1982.
Filmler
Alper, Emin (yön). Tepenin Ardı Türkiye: Emin Alper, Seyfi Teoman, Enis Kostepen, 2012.
Alper, Emin (yön). Kurak Günler. Türkiye: Ay Yapım, Liman Film, 2023.
Alper, Özcan (yön). Karanlık Gece. Türkiye: Nar Film, BKM, Baykuş Yapım, 2023.
Bong Joon-ho (yön). Kar Küreyici Güney Kore, ABD, Çekya, Fransa: Moho Film, Opus Pictures, Union Investment Partners, Stillking Film, 2013.
Brockway, Ludo ve Otto Brockway (yön). Soyumuzun Tükenmesine Giden Yolda Yemek. UK: Broxstar Productions, 2021.
Cameron, James (yön). Avatar. ABD: Lightstorm Entertainment, Dune Entertainment, Ingenious Film Partners, 2009.
Ceylan, Nuri Bilge (yön). Kuru Otlar Üstüne. Türkiye: NBC Film, 2023.
Derrickson, Scott (yön). Dünyanın Durduğu Gün. ABD: 20 th Century Fox, 3 Arts Entertainment, Dune Entertainment, 2008.
Emmerich, Roland (yön). Yarından Sonra. ABD: Cenntropolis Entertainment, Lionsgate Films, The Mark Gordon Company, 2004.
Ergun, Selcen (yön). Kar ve Ayı. Türkiye, Almanya, Sırbistan: Nefes Films, Albino Zebra Film, 2023.
Fothergill, Alastair, Hughes, Jonnie ve Keith Scholey (yön). David Attenborough: Gezegenimizde Bir Yaşam. UK: Altitude Film Entertainment, Netflix, Siverback Films, 2020.
Gameau, Damon (yön). 2040 Australia: Good Thing Productions, 2019.
Guggenheim, Davis (yön). Uygunsuz Gerçek ABD: Participant Productions, Lawrence Bender Productions, 2006.
Gürbüz, Özgül (yön). Ak Ana -Deniz Kabuğunun Hafızası. Türkiye: Virgile Film, 2021.
Kroyer, Bill (yön). Son Yağmur Ormanı Australia, ABD: Krover Films, Youngheart Productions, FAI Films, 1992.
McKay, Adam (yön). Yukarı Bakma. ABD: Hyperobject Industies, Blueglass Films, 2021.
Miyazaki, Hayao (yön). Prenses Mononoke. Japonya: Studio Ghibli, 1997.
Orner, Eva (yön). Yanan. ABD: Amazon Studios, 2021.
Reynolds, Kevin (yön). Su Dünyası. ABD: Gordon Company, Davis Entertainment, Licht/Mueller Film Corporation, 1995.
Soderbergh, Steven (yön). Erin Brockovich. ABD: Universal Pictures, Columbia Pictures, Jersey Films, 2000.
Stevens, Fisher (yön). Tufandan Önce. ABD: RatPac Documentary Films, Appian Way Productions, Insurgent Docs., Diamond Docs., Mandarin Film Productions, 2016.
Ünal, Ümit (yön). Gölgesizler. Türkiye: Candan Erçetin ve Hakan Karahan, 2009.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 Nesir: Edebiyat Araştırmaları Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
