Taklitteki Gerçek: Graham Harman'ın Felsefesinde Metafor ve Mimesis

Özet

Amerikalı filozof Graham Harman (d. 1968) nesne yönelimli ontoloji (kısaca NEYO) adını verdiği felsefesinde metafor ve mimesis kavramlarına yeni işlevler kazandırıyor. Her şeyi nesneler ve nitelikler arasındaki gerilimle açıklama iddiasındaki bu felsefede metafor, estetik deneyim üretiminin olanaklı yollarından birine dönüşürken mimesis, söz konusu üretimin olmazsa olmaz koşulu hâline geliyor. Fenomenoloji geleneğinden beslenerek düşüncesini olgunlaştıran Harman’a göre gerçeğe erişmenin dolaylı da olsa tek yolu estetik deneyimden geçtiği için bu iki kavram, felsefi araştırmanın merkezine yerleşiyor. Metafor, duyusal nesnelerle, yani ancak gerçek bir nesneyle karşılaşmaya bağlı olarak var olan nesneler ile duyusal nitelikler arasındaki gerilimi kullanarak gerçek bir nesneyi ima etme becerisi olarak tanımlanıyor. Mimesis ya da taklit ise saklı hâlde bulunan, geri çekilen, kendini esirgeyen gerçek nesnenin yerini alma, o gerçek nesneye dönüşme zorunluluğu olarak yeniden anlamlandırılıyor. Harman, böylece klasik mimesis anlayışlarının karşısına yeni bir taklit modeli çıkarıyor. Bu makale, düşünürün “A New Sense of Mimesis” (Yeni Bir Mimesis Anlayışı) yazısından hareketle söz konusu modeli tartışmaya açıyor. Ayrıca Harman’ın yeni modelden yola çıkarak ironiye getirdiği sert eleştirinin bizzat modelin işleyişiyle çelişen yönünü göstermeye çalışıyor.

Referanslar

1. Aristoteles. Poetika: Şiir Sanatı Üzerine. Çeviren Ari Çokona ve Ömer Aygün. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2024.
2. Atay, Hakan. “Nesneler ve Şeyleri: Tuhaf Gerçekçi Edebiyat Eleştirisi.” Pasajlar Sosyal Bilimler Dergisi, no. 2 (Haziran 2019): 249–71.
3. Badiou, Alain. Logiques des mondes. Éditions du Seuil, 2006.
4. Black, Max. “Metaphor.” Models and Metaphors: Studies in Language and Philosophy içinde. Cornell University Press, 1962.
5. Brooks, Cleanth. “The Heresy of Paraphrase.” The Well Wrought Urn: Studies in the Structure of Poetry içinde. Dobson Books Ltd., 1960.
6. Dante Alighieri. İlahi Komedya. Çeviren Rekin Teksoy. Oğlak Yayınları, 1998.
7. Deleuze, Gilles. Proust et les signes. PUF, 2014.
8. Eddington, Arthur Stanley. “Introduction.” The Nature of the Physical World içinde, xi-xix. Macmillan, 1929.
9. Fried, Michael. Absorption and Theatricality: Painting and Beholder in the Age of Diderot. University of Chicago Press, 1988.
10. Fried, Michael. “Art and Objecthood.” Art in Theory, 1900-1990: An Anthology of Changing Ideas içinde, der. Charles Harrison ve Paul Wood. Blackwell, 1993.
11. Harman, Graham. “A Different Sense of Mimesis.” Plenary Lecture at the J. Irwin Miller Symposium: Aesthetic Activism, Yale University, 14 Ekim 2016.
12. ———. “A New Sense of Mimesis.” Aesthetics Equals Politics: New Discourses across Art, Architecture, and Philosophy, der. Mark Foster Gage. The MIT Press, 2019.
13. ———. “Aesthetics as First Philosophy: Levinas and the Non-Human.” Naked Punch 9 (Yaz-Güz 2007): 21-30.
14. ———. Dante’s Broken Hammer: The Ethics, Aesthetics, and Metaphysics of Love. Repeater Books, 2016.
15. ———. Guerrilla Metaphysics: Phenomenology and the Carpentry of Things. Open Court, 2005.
16. ———. “Materialism is Not the Solution: On Matter, Form, and Mimesis.” The Nordic Journal of Aesthetics 47 (2014): 94-110. https://doi.org/10.7146/nja.v24i47.23057.
17. ———. Nesne Yönelimli Ontoloji: Her Şeyin Yeni Bir Teorisi. Çeviren Oğuz Karayemiş. Tellekt, 2020.
18. ———. “Poe’s Black Cat.” Romanticism and Speculative Realism içinde, der. Chris Washington ve Anne C. McCarthy. Bloomsbury Academic, 2019.
19. ———. Prince of Networks: Bruno Latour and Metaphysics. re.press, 2009.
20. ———. “Undermining, Overmining, Duomining: A Critique.” ADD Metaphysics, der. Jenna Sutela, 42-51. Aalto University Digital Design Laboratory, 2013.
21. ———. The Quadruple Object. Zero Books, 2011.
22. ———. “The Third Table.” The Book of Books içinde, der. Carolyn Christov Bakargiev. Hatje Cantz Verlag, 2012.
23. ———. Tool-Being: Heidegger and the Metaphysics of Objects. Chicago: Open Court, 2002.
24. ———. Weird Realism: Lovecraft and Philosophy. Zero Books, 2012.
25. Heidegger, Martin. Varlık ve Zaman. Çeviren Kaan Ökten. Alfa Yayınları, 2018.
26. Hume, David. A Treatise of Human Nature: A Critical Edition, 1. Cilt, der. David Fate Norton ve Mary J. Norton. Oxford University Press, 2007.
27. Husserl, Edmund. Logical Investigations. 1. Cilt, Çeviren. J. N. Findlay. Routledge, 2001.
28. Kant, Immanuel. Critique of Judgment. Çeviren Werner Pluhar. Hackett, 1987.
29. ———. Groundwork of the Metaphysics of Morals. Çeviren Mary Gregor ve Jens Timmerman. Cambridge University Press, 1997.
30. Latour, Bruno. “Irreductions.” The Pasteurization of France. Çeviren Alan Sheridan ve John Law. Harvard University Press, 1993.
31. Lovecraft, H. P. “Cthulhu’nun Çağrısı.” Cthulhu’nun Çağrısı, Toplu Eserler 6 içinde, çev. Hasan Fehmi Nemli. Alfa Yayınları, 2015.
32. ———. Delilik Dağlarında, Toplu Eserler 1. Çeviren Hasan Fehmi Nemli. Alfa Yayınları, 2014. Nicholas Cusanus (Nicholas of Cusa). “On Learned Ignorance.” Selected Spiritual Writings içinde, çev. H. Lawrence Bond. Paulist Press, 1997.
33. Ortega y Gasset, José. “Ensayo de Éstetica a Manera de Prólogo.” Obras Completas, 6. Cilt içinde. Revista de Occidente, 1964.
34. Platon. Devlet, çev. Sabahattin Eyüboğlu ve M. Ali Cimcoz. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2006.
35. ———. Meno (Menon). The Collected Dialogues of Plato içinde, der. Edith Hamilton ve Huntington Cairns, çev. W. K. C. Guthrie. Princeton University Press, 2002.
36. Poe, Edgar Allan. “Kara Kedi.” Bütün Öyküleri, 1. Cilt içinde, çev. Hasan Fehmi Nemli. İletişim Yayınları, 2015.
37. Proust, Marcel. “Flaubert’in ‘Üslubuna’ Dair.” Edebiyat ve Sanat Yazıları içinde, der. Mehmet Rifat, çev. Roza Hakmen. Yapı Kredi Yayınları, 2015.
38. Rorty, Richard. “Introduction.” Truth and Progress: Philosophical Papers, 3. Cilt içinde. Cambridge University Press, 1998.
39. Stanislavski, Konstantin. An Actor’s Work: A Student’s Diary. Derleyen ve çeviren Jean Benedetti. Routledge, 2008.