Melih Cevdet Anday’ın Raziye Romanında Çok Katmanlı Bir Pratik Olarak Mimesis

Göze Orhon

doi:10.64957/nesir.1800980

Araştırma Makalesi

Sayı 9 (2025): Dosya: "Felsefe ve Edebiyatta Mimesis"

Melih Cevdet Anday’ın Raziye Romanında Çok Katmanlı Bir Pratik Olarak Mimesis

Göze Orhon^▸^▾

PDF

DOI: https://doi.org/10.64957/nesir.1800980
Gönderildi: 01.08.2025
Yayınlanmış: 23.10.2025

Özet

Bu makale, mimesis kavramını teorik çoğulluğu içinde ele alarak Melih Cevdet Anday’ın Raziye romanını bu çoğulluk ekseninde çözümlemeyi amaçlamaktadır. Mimesis, klasik anlamda bir temsiliyet ve taklit ilişkisi olarak tanımlanagelse de zaman içinde farklı kuramsal yaklaşımlarda yeni anlamlar kazanmıştır. Bu çalışma, mimesisin tarihsel ve kavramsal dönüşümünü göz önünde bulundurarak tekil bir anlamla sınırlandırılamayacağını, aksine anlam üretiminde bir imkân olarak kavranabileceğini öne sürer. Kuramsal olarak Antikite’den yirminci yüzyıla uzanan bir hattan seçmeci olarak faydalanılmış, kavramın çoğulluğu açıklıkla ortaya konmuştur. Raziye romanı ise bu kuramsal çerçeve doğrultusunda üç tema üzerinden çözümlenmiştir: mimesis olarak sosyal teori, mekânın mimetik inşası ve doğa temsilinin Raziye kişisindeki kapsamı ve ilişkiselliği. Bu temaların her biri romandaki farklı mimetik pratikleri açığa çıkaracak şekilde tartışılmış, çözümleme boyunca mimesis estetik bir kavram olmanın ötesine taşınarak, tarihsel/toplumsal bağlamın bir terimi olarak düşünülmüştür. Mimesisin çoğulluğuna dayanan bu okuma, sadece Raziye için değil, benzer çözümlemelerde kullanılabilecek esnek ve çoğulcu bir yöntem önerisi sunar.

Referanslar

Adorno, Theodor W. Minima Moralia: Reflections from Damaged Life. Verso, 1999.
Anday, Melih Cevdet. “Günlük/Bir Defterden’den.” Dünyada Geçirdim Çocukluğumu içinde, ed. Sevengül Sönmez ve Yalçın Armağan, 795–834. Everest Yayınları, 2016.
———. Raziye. Hür Yayınları, 1980.
Aristoteles. Poetika. Çeviren Burhan Arpad. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
Armağan, Yalçın. “‘Filozof-şair’ hapishanesine kapatılmak.”K24, March 13, 2015. https://t24.com.tr/k24/yazi/filozof-sair-hapishanesine-kapatilmak,105
———. “Melih Cevdet Anday Şiirinde Zaman.” Yüksek lisans tezi, Bilkent Üniversitesi, 2003.
Armağan, Yalçın ve Esra Dicle. “Çeperden Merkeze 1965’ten 1980’e Modernist Türk Edebiyatı III.” Kıraathane İstanbul Edebiyat Evi, 18 Nisan 2025, 18:38. https://www.youtube.com/watch?v=_WlGIQTCmds&t=1627s
Auerbach, Erich. Mimesis: Batı Edebiyatında Gerçekliğin Tasviri. Çeviren Herdem Belen ve Hüseyin Ertürk. İthaki Yayınları, 2019.
———. Mimesis: The Representation of Reality in Western Literature. Çeviren Willard R. Trask. Princeton University Press, 2003.
Bachmann, Erik M. “Editor’s Introduction: Art in its Eigenart.” The Specificity of the Aesthetic içinde, ed. Erik M. Bachmann ve Tyrus Miller, viii–xlii. Brill, 2023.
Belge, Murat. Edebiyat Üstüne Yazılar. İletişim Yayınları, 2009.
Bener, Erhan. “Anday’ın Roman Kişileri.” Melih Cevdet Anday Günleri 20–21 Mayıs 1995 içinde, 80–86. Edebiyatçılar Derneği Yayınları, 1995.
Benjamin, Walter. “The Storyteller: Observations on the Works of Nikolai Leskov.” Selected Writings, Vol. 3: 1935–1938 içinde, ed. Michael W. Jennings, Howard Eiland ve Gary Smith, 143–166. Harvard University Press, 2003.
Coghlan, David ve Mary Brydon-Miller. “Bakhtinian Dialogism.” The SAGE Encyclopedia of Action Research içinde, Cilt 2, 73–75. SAGE Publications Ltd, 2014. https://doi.org/10.4135/9781446294406.n37
Doran, Robert. “Introduction.” Mimesis and Theory: Essays on Literature and Criticism, 1953– 2005 içinde, ed. Robert Doran, i–xx. Stanford University Press, 2008.
Gebauer, Gunter, ve Christoph Wulf. Mimesis: Culture-Art-Society. University of California Press, 1995.
Girard, René. Mimesis and Theory: Essays on Literature and Criticism, 1953–2005. Ed. Robert Doran. Stanford University Press, 2008.
Gündoğdu, Servet. Mimesis, İfade ve Gösterge: Şiirin Özgünlüğü Bağlamında Poetika Sorunu. Hece Yayınları, 2021.
Gürbilek, Nurdan. Kör Ayna, Kayıp Şark. Metis Yayınları, 2004.
Jameson, Fredric. Marxism and Form. Princeton University Press, 1974.
Koçak, Orhan. “Anday’da Duygu ve Resimçinge.” Sombahar 23 (1994): 29–36.
———. “Melih Cevdet Anday’la Söyleşi.” Defter, no. 10 (1989): 81–87.
———. “Sunuş.” Roman Kuramı içinde, çeviren Cem Soydemir, 7–21. Metis Yayınları, 2003.
Konuk, Kader. Doğu Batı Mimesisi: Auerbach’ın Türkiye’si. Çeviren Ahmet Fethi. Metis Yayınları, 2013.
Lima, Luiz Costa, ve J. Laurenio de Mello. “Social Representation and Mimesis.” New Literary History 16, no. 3 (1985): 447–466. https://doi.org/10.2307/468835
Lukács, Georg. Estetik. Cilt 1. Çeviren Ahmet Cemal. İstanbul: Payel Yayınevi, 1978.
———. Estetik. Cilt 2. Çeviren Ahmet Cemal. İstanbul: Payel Yayınevi, 1981.
———. Estetik. Cilt 3. Çeviren Ahmet Cemal. İstanbul: Payel Yayınevi, 1983.
———. Roman Kuramı. Çeviren Cem Soydemir. İstanbul: Metis Yayınları, 2003.
———. Tarihsel Roman. Çeviren İsmail Doğan. Epos Yayınları, 2018.
———. The Historical Novel. Çeviren Hannah Mitchell ve Stanley Mitchell. Merlin Press, 1962.
———. The Theory of the Novel. Çeviren Anna Bostock. The MIT Press, 1977.
Marx, Karl. Alman İdeolojisi. Sol Yayınları, 1992.
Melberg, Arne. Theories of Mimesis. Cambridge University Press, 2003.
Orhon, Göze. “Okuma Grubu Konuşmaları I: Melih Cevdet Anday.” Günlerin Köpüğü, 9 Ağustos 2019. https://gunlerinkopuguhome.wordpress.com/2019/08/09/okuma-grubu-konusmalari-i- melih-cevdet-anday/
Özer, Kemal. “Okurda Eleştirel Bir Tepki Uyandırmak İstedim.” Dakika Atlamadan içinde, ed. Yalçın Armağan, 117–122. Everest Yayınları, 2015.
Parla, Jale. Don Kişot’tan Bugüne Roman. İletişim Yayınları, 2001.
Patterson, David. “Mikhail Bakhtin and the Dialogical Dimensions of the Novel.” The Journal of Aesthetics and Art Criticism 44, no. 2 (1985): 131–139. https://doi.org/10.2307/430515
Platon. Devlet. Çeviren Sabahattin Eyüboğlu ve M. Ali Cimcoz. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2014.
Potolsky, Scott. Mimesis: The New Critical Idiom. Routledge, 2006.
Rampley, Matthew. The Remembrance of Things Past: On Aby M. Warburg and Walter Benjamin. Otto Harrassowitz Verlag, 2000.
Said, Edward W. “Introduction to Mimesis.” Mimesis: The Representation of Reality in Western Literature içinde, xii–xxxii. Princeton University Press, 2003.
Scott, James C. Tahakküm ve Direniş Sanatları: Gizli Senaryolar. Çeviren Alev Türker. Ayrıntı Yayınları, 2021.
Swingewood, Alan. Bilim Olarak Soyal Teori. Çeviren Osman Akınhay. Bilim ve Sanat Yayınları, 1998.

Anahtar Kelimeler

Mimesis
Raziye
modernleşme
sosyal teori
doğa
mekân

Nasıl Atıf Yapılır

Orhon, Göze. “Melih Cevdet Anday’ın Raziye Romanında Çok Katmanlı Bir Pratik Olarak Mimesis”. Nesir: Edebiyat Araştırmaları Dergisi, no. 9 (Ekim 23, 2025): 265–296. Erişim Ekim 26, 2025. https://nesirdergisi.com/index.php/nesir/article/view/235.

Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.

[1] Adorno, Theodor W. Minima Moralia: Reflections from Damaged Life. Verso, 1999.

[2] Anday, Melih Cevdet. “Günlük/Bir Defterden’den.” Dünyada Geçirdim Çocukluğumu içinde, ed. Sevengül Sönmez ve Yalçın Armağan, 795–834. Everest Yayınları, 2016.

[3] ———. Raziye. Hür Yayınları, 1980.

[4] Aristoteles. Poetika. Çeviren Burhan Arpad. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.

[5] Armağan, Yalçın. “‘Filozof-şair’ hapishanesine kapatılmak.”K24, March 13, 2015. https://t24.com.tr/k24/yazi/filozof-sair-hapishanesine-kapatilmak,105

[6] ———. “Melih Cevdet Anday Şiirinde Zaman.” Yüksek lisans tezi, Bilkent Üniversitesi, 2003.

[7] Armağan, Yalçın ve Esra Dicle. “Çeperden Merkeze 1965’ten 1980’e Modernist Türk Edebiyatı III.” Kıraathane İstanbul Edebiyat Evi, 18 Nisan 2025, 18:38. https://www.youtube.com/watch?v=_WlGIQTCmds&t=1627s

[8] Auerbach, Erich. Mimesis: Batı Edebiyatında Gerçekliğin Tasviri. Çeviren Herdem Belen ve Hüseyin Ertürk. İthaki Yayınları, 2019.

[9] ———. Mimesis: The Representation of Reality in Western Literature. Çeviren Willard R. Trask. Princeton University Press, 2003.

[10] Bachmann, Erik M. “Editor’s Introduction: Art in its Eigenart.” The Specificity of the Aesthetic içinde, ed. Erik M. Bachmann ve Tyrus Miller, viii–xlii. Brill, 2023.

[11] Belge, Murat. Edebiyat Üstüne Yazılar. İletişim Yayınları, 2009.

[12] Bener, Erhan. “Anday’ın Roman Kişileri.” Melih Cevdet Anday Günleri 20–21 Mayıs 1995 içinde, 80–86. Edebiyatçılar Derneği Yayınları, 1995.

[13] Benjamin, Walter. “The Storyteller: Observations on the Works of Nikolai Leskov.” Selected Writings, Vol. 3: 1935–1938 içinde, ed. Michael W. Jennings, Howard Eiland ve Gary Smith, 143–166. Harvard University Press, 2003.

[14] Coghlan, David ve Mary Brydon-Miller. “Bakhtinian Dialogism.” The SAGE Encyclopedia of Action Research içinde, Cilt 2, 73–75. SAGE Publications Ltd, 2014. https://doi.org/10.4135/9781446294406.n37

[15] Doran, Robert. “Introduction.” Mimesis and Theory: Essays on Literature and Criticism, 1953– 2005 içinde, ed. Robert Doran, i–xx. Stanford University Press, 2008.

[16] Gebauer, Gunter, ve Christoph Wulf. Mimesis: Culture-Art-Society. University of California Press, 1995.

[17] Girard, René. Mimesis and Theory: Essays on Literature and Criticism, 1953–2005. Ed. Robert Doran. Stanford University Press, 2008.

[18] Gündoğdu, Servet. Mimesis, İfade ve Gösterge: Şiirin Özgünlüğü Bağlamında Poetika Sorunu. Hece Yayınları, 2021.

[19] Gürbilek, Nurdan. Kör Ayna, Kayıp Şark. Metis Yayınları, 2004.

[20] Jameson, Fredric. Marxism and Form. Princeton University Press, 1974.

[21] Koçak, Orhan. “Anday’da Duygu ve Resimçinge.” Sombahar 23 (1994): 29–36.

[22] ———. “Melih Cevdet Anday’la Söyleşi.” Defter, no. 10 (1989): 81–87.

[23] ———. “Sunuş.” Roman Kuramı içinde, çeviren Cem Soydemir, 7–21. Metis Yayınları, 2003.

[24] Konuk, Kader. Doğu Batı Mimesisi: Auerbach’ın Türkiye’si. Çeviren Ahmet Fethi. Metis Yayınları, 2013.

[25] Lima, Luiz Costa, ve J. Laurenio de Mello. “Social Representation and Mimesis.” New Literary History 16, no. 3 (1985): 447–466. https://doi.org/10.2307/468835

[26] Lukács, Georg. Estetik. Cilt 1. Çeviren Ahmet Cemal. İstanbul: Payel Yayınevi, 1978.

[27] ———. Estetik. Cilt 2. Çeviren Ahmet Cemal. İstanbul: Payel Yayınevi, 1981.

[28] ———. Estetik. Cilt 3. Çeviren Ahmet Cemal. İstanbul: Payel Yayınevi, 1983.

[29] ———. Roman Kuramı. Çeviren Cem Soydemir. İstanbul: Metis Yayınları, 2003.

[30] ———. Tarihsel Roman. Çeviren İsmail Doğan. Epos Yayınları, 2018.

[31] ———. The Historical Novel. Çeviren Hannah Mitchell ve Stanley Mitchell. Merlin Press, 1962.

[32] ———. The Theory of the Novel. Çeviren Anna Bostock. The MIT Press, 1977.

[33] Marx, Karl. Alman İdeolojisi. Sol Yayınları, 1992.

[34] Melberg, Arne. Theories of Mimesis. Cambridge University Press, 2003.

[35] Orhon, Göze. “Okuma Grubu Konuşmaları I: Melih Cevdet Anday.” Günlerin Köpüğü, 9 Ağustos 2019. https://gunlerinkopuguhome.wordpress.com/2019/08/09/okuma-grubu-konusmalari-i- melih-cevdet-anday/

[36] Özer, Kemal. “Okurda Eleştirel Bir Tepki Uyandırmak İstedim.” Dakika Atlamadan içinde, ed. Yalçın Armağan, 117–122. Everest Yayınları, 2015.

[37] Parla, Jale. Don Kişot’tan Bugüne Roman. İletişim Yayınları, 2001.

[38] Patterson, David. “Mikhail Bakhtin and the Dialogical Dimensions of the Novel.” The Journal of Aesthetics and Art Criticism 44, no. 2 (1985): 131–139. https://doi.org/10.2307/430515

[39] Platon. Devlet. Çeviren Sabahattin Eyüboğlu ve M. Ali Cimcoz. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2014.

[40] Potolsky, Scott. Mimesis: The New Critical Idiom. Routledge, 2006.

[41] Rampley, Matthew. The Remembrance of Things Past: On Aby M. Warburg and Walter Benjamin. Otto Harrassowitz Verlag, 2000.

[42] Said, Edward W. “Introduction to Mimesis.” Mimesis: The Representation of Reality in Western Literature içinde, xii–xxxii. Princeton University Press, 2003.

[43] Scott, James C. Tahakküm ve Direniş Sanatları: Gizli Senaryolar. Çeviren Alev Türker. Ayrıntı Yayınları, 2021.

[44] Swingewood, Alan. Bilim Olarak Soyal Teori. Çeviren Osman Akınhay. Bilim ve Sanat Yayınları, 1998.