Nâzım Hikmet'in Şiirlerinde Kötülük

Ürün Şen Sönmez

doi:10.64957/nesir.1791121

Araştırma Makalesi (Dosya Dışı)

Sayı 9 (2025): Dosya: "Felsefe ve Edebiyatta Mimesis"

Nâzım Hikmet'in Şiirlerinde Kötülük

Ürün Şen Sönmez^▸^▾

PDF

DOI: https://doi.org/10.64957/nesir.1791121
Gönderildi: 10.03.2025
Yayınlanmış: 23.10.2025

Özet

Bu çalışmada, kötülüğün Nâzım Hikmet’in şiirlerinin kurucu unsurlarından biri olduğu, şiirlerde ideolojik bir bilinçle ve çağcıl bir felsefi altyapıyla kurgulandığı ortaya koyulmaktadır. Çalışmanın örneklemi şairin tüm şiirlerinden oluşmaktadır ancak çözümlenen ve yorumlananlar, kötülüğün kurucu bir işlev üstlendiği şiirlerdir. Kötülüğe dair bu bulgular; savaş, iktidar, yoksulluk, sömürü, kötülüğün sıradanlığı ve sıradanlaşması, kötülüğe karşı harekete geçenler başlıkları altında tasnif edilmiştir. Bu alt başlıklarda incelenen bulgular birbirlerinden kesin çizgilerle ayrılmaz. Nâzım Hikmet’in şiirlerinde doğal kötülük unsurlarına rastlanmaz çünkü o, kötülüğü materyalist bir anlayışla kavrar ve bir insan eylemi olarak görür. İlaveten, kendisini komünist bir şair olarak tanımlayan Nâzım Hikmet’in şiirlerinde kötülüğün tüm varyantlarını doğuran ana sebep kapitalizm, emperyalizm ve/veya faşizmdir ya da en azından bunlarla ilişkilidir. Buradan hareketle, şairin, kötülüğü şiirlerinde kurucu bir unsur olarak kullanmasının amacı da aydınlanır; şiir kötülüğü gerçekçi biçimde ortaya koymalı ve şair, eseri vasıtasıyla kötülük karşıtı -aynı zamanda kapitalizm, emperyalizm ve faşizm karşıtı- bilinç geliştirilmesine ve eylemin örgütlenmesine katkı sunmalıdır. İncelenen şiirlerde, kötülüğün bütüncül bir algıyla kavranması ve kötülük çalışmalarındaki sembolik anların/olayların/kişilerin merkezî konumda olması dikkate değerdir. Bu özellik şiirlere aynı zamanda evrensel bir geçerlilik de kazandırmaktadır.

Referanslar

Altınsoy, Hacer. “Faşizm, 2. Dünya Savaşı ve Sonuçları.” Demokratik Modernite, 2017. Erişim tarihi: 7 Mart 2025. https://demokratikmodernite.org/fasizm-2-dunya-savasi-ve-sonuclari/
Arendt, Hannah. Kötülüğün Sıradanlığı. Çeviren Özge Çelik. Metis Yayınları, 2012.
Babayev, Ekber. Yaşamı ve Yapıtlarıyle Nâzım Hikmet. Çeviren Ataol Behramoğlu. Cem Yayınları, 1976.
Bataille, Georges. Edebiyat ve Kötülük. Çeviren Ayşegül Sönmezay. Ayrıntı Yayınları, 2004.
Batur, Enis. “Nâzım Hikmet’in Treni,” Nâzım Hikmet Günleri içinde, haz. Şükrü Erbaş, 60-64. Edebiyatçılar Derneği Yayınları, 1994.
Bauman, Zygmunt ve Leonidas Donskins. Akışkan Kötülük. Çeviren Akın Emre Pilgir. Ayrıntı Yayınları, 2002.
Bezirci, Asım. Nâzım Hikmet. Evrensel Yayınları, 2007.
Bora, Tanıl. “Türkiye’de Faşist Sıfatının Serencamı,” Faşist Kimdir? içinde, 7-43. İletişim Yayınları, 2021.
Dilek, Esra. “Bir Savaş Silahı Olarak Tecavüz,” Secopedia. Erişim 5 Mart 2025. https://www.secopedia.org/kavramlar/temel-kavramlar/bir-savas-silahi-olarak-tecavuz/
Eagleton, Terry. Marksizm ve Edebiyat Eleştirisi. Çeviren Utku Özmakas. İletişim Yayınları, 2015. Engels, Friedrich. İngiltere’de Emekçi Sınıfın Durumu. Çeviren Yurdakul Fincancı. Sol Yayınları, 1997.
———. Tarihte Zorun Rolü. Çeviren belirtilmemiş. Sol Yayınları, 1979.
Göksu, Saime ve Edward Timms. Romantik Komünist. Çeviren Barış Gümüşbaş. Alfa Yayınları, 2024.
Gramsci, Antonio. Hapishane Defterleri 3. Çeviren Barış Baysal. Kalkedon Yayınları, 2012.
Gürsel, Nedim. Dünya Şairi Nâzım Hikmet. Can Yayınları, 2002.
Irmak, Erkan. Kayıp Destan’ın İzinde. Yapı Kredi Yayınları, 2022.
Karataş, Yaylagül Ceran. “Ahlak, Siyaset ve Demokrasi Bağlamında Kötülük ve Şiddet.” İnsan & Toplum 7, sy. 2 (2017): 113-140.
Kartalcı, Melike. “Kara Yara Hastalığı ve Bu Hastalıkla Mücadelenin Demokrat Parti Grubuna ve Basına Yansımaları.” Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi 20, sy. 41 (2024): 807-844.
Marx, Karl ve Friedrich Engels. Komünist Manifesto. Çeviren Nail Satlıgan. Yordam Yayınları, 2014.
Nâzım Hikmet. Kemal Tahir’e Mapusaneden Mektuplar. Adam Yayınları, 1993.
———. Bütün Şiirleri. Yapı Kredi Yayınları, 2015.
———. Sanat ve Edebiyat Üstüne, haz. Aziz Çalışlar. Evrensel Yayınları, 2012.
———. Yazılar 1 Sanat, Edebiyat, Kültür, Dil. Adam Yayınları, 1991.
———. Yazılar 2 (1924-1934). Adam Yayınları, 2001.
———. Yazılar 5 (1937-1962). Adam Yayınları, 1992.
———. Yazılar 6 Konuşmalar. Adam Yayınları, 1995.
Oktay, Ahmet. “Nâzım Hikmet’in Şiirinde Ruhsal Yapı,” Nâzım Hikmet Günleri içinde, hazırlayan Şükrü Erbaş, 90-93. Edebiyatçılar Derneği Yayınları, 1994.
Özer, Nilay. “Nâzım Hikmet’in Memleketimden İnsan Manzaraları’nda İmajlar: Toplum, Tarih ve Sinema.” Doktora tezi, Bilkent Üniversitesi, 2013.
Ranciére, Jacques. Kurmacanın Kıyıları. Çeviren Yunus Çetin. Metis Yayınları, 2019.
Russell, Jeffrey Burton. Mephistopheles Modern Dünyada Şeytan. Çeviren Elif Çelik. Panama Yayınları, 2019.
Sancaktar, Caner. “Demokrat Parti Türk Dış Politikası’na Marksist Yaklaşım.” Bilge Strateji 3, sy. 5 (2011): 25-98.
Sauer, Hanno. Ahlak İyinin ve Kötünün İcadı. Çeviren Orhan Kılıç. Metis Yayınları, 2024.
Sülker, Kemal. Nâzım Hikmet’in Gerçek Yaşamı 1936-1937. Yalçın Yayınları, tarih belirtilmemiş.
Terzioğlu, Öykü. Nâzım Hikmet ve Sömürgecilik Karşıtlığının Poetikası. Phoenix Yayınları, 2009.
Timuçin, Afşar. Nazım Hikmet’in Şiiri. Alaz Yayınları, 1979.
Yılmaz, Sibel. “1940’ların Türk Şiirinde ‘Küçük Adam’ ve Serüvenleri.” Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1, sy. 2 (2017): 265-279.
Yüksel, Ufuk, S. “Weimar Cumhuriyeti’nde Almanya Sosyal Demokrat Partisi – Almanya Komünist Partisi İkiliğinin Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi’nin Yükselişindeki Rolü.” Alternatif Politika 13, sy. 2, (2021): 498-532.

Anahtar Kelimeler

Nâzım Hikmet
şiir
kapitalizm
emperyalizm
direniş
kötülük

Nasıl Atıf Yapılır

Şen Sönmez, Ürün. “Nâzım Hikmet’in Şiirlerinde Kötülük”. Nesir: Edebiyat Araştırmaları Dergisi, no. 9 (Ekim 23, 2025): 393–433. Erişim Ekim 26, 2025. https://nesirdergisi.com/index.php/nesir/article/view/165.

Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.

[1] Altınsoy, Hacer. “Faşizm, 2. Dünya Savaşı ve Sonuçları.” Demokratik Modernite, 2017. Erişim tarihi: 7 Mart 2025. https://demokratikmodernite.org/fasizm-2-dunya-savasi-ve-sonuclari/

[2] Arendt, Hannah. Kötülüğün Sıradanlığı. Çeviren Özge Çelik. Metis Yayınları, 2012.

[3] Babayev, Ekber. Yaşamı ve Yapıtlarıyle Nâzım Hikmet. Çeviren Ataol Behramoğlu. Cem Yayınları, 1976.

[4] Bataille, Georges. Edebiyat ve Kötülük. Çeviren Ayşegül Sönmezay. Ayrıntı Yayınları, 2004.

[5] Batur, Enis. “Nâzım Hikmet’in Treni,” Nâzım Hikmet Günleri içinde, haz. Şükrü Erbaş, 60-64. Edebiyatçılar Derneği Yayınları, 1994.

[6] Bauman, Zygmunt ve Leonidas Donskins. Akışkan Kötülük. Çeviren Akın Emre Pilgir. Ayrıntı Yayınları, 2002.

[7] Bezirci, Asım. Nâzım Hikmet. Evrensel Yayınları, 2007.

[8] Bora, Tanıl. “Türkiye’de Faşist Sıfatının Serencamı,” Faşist Kimdir? içinde, 7-43. İletişim Yayınları, 2021.

[9] Dilek, Esra. “Bir Savaş Silahı Olarak Tecavüz,” Secopedia. Erişim 5 Mart 2025. https://www.secopedia.org/kavramlar/temel-kavramlar/bir-savas-silahi-olarak-tecavuz/

[10] Eagleton, Terry. Marksizm ve Edebiyat Eleştirisi. Çeviren Utku Özmakas. İletişim Yayınları, 2015. Engels, Friedrich. İngiltere’de Emekçi Sınıfın Durumu. Çeviren Yurdakul Fincancı. Sol Yayınları, 1997.

[11] ———. Tarihte Zorun Rolü. Çeviren belirtilmemiş. Sol Yayınları, 1979.

[12] Göksu, Saime ve Edward Timms. Romantik Komünist. Çeviren Barış Gümüşbaş. Alfa Yayınları, 2024.

[13] Gramsci, Antonio. Hapishane Defterleri 3. Çeviren Barış Baysal. Kalkedon Yayınları, 2012.

[14] Gürsel, Nedim. Dünya Şairi Nâzım Hikmet. Can Yayınları, 2002.

[15] Irmak, Erkan. Kayıp Destan’ın İzinde. Yapı Kredi Yayınları, 2022.

[16] Karataş, Yaylagül Ceran. “Ahlak, Siyaset ve Demokrasi Bağlamında Kötülük ve Şiddet.” İnsan & Toplum 7, sy. 2 (2017): 113-140.

[17] Kartalcı, Melike. “Kara Yara Hastalığı ve Bu Hastalıkla Mücadelenin Demokrat Parti Grubuna ve Basına Yansımaları.” Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi 20, sy. 41 (2024): 807-844.

[18] Marx, Karl ve Friedrich Engels. Komünist Manifesto. Çeviren Nail Satlıgan. Yordam Yayınları, 2014.

[19] Nâzım Hikmet. Kemal Tahir’e Mapusaneden Mektuplar. Adam Yayınları, 1993.

[20] ———. Bütün Şiirleri. Yapı Kredi Yayınları, 2015.

[21] ———. Sanat ve Edebiyat Üstüne, haz. Aziz Çalışlar. Evrensel Yayınları, 2012.

[22] ———. Yazılar 1 Sanat, Edebiyat, Kültür, Dil. Adam Yayınları, 1991.

[23] ———. Yazılar 2 (1924-1934). Adam Yayınları, 2001.

[24] ———. Yazılar 5 (1937-1962). Adam Yayınları, 1992.

[25] ———. Yazılar 6 Konuşmalar. Adam Yayınları, 1995.

[26] Oktay, Ahmet. “Nâzım Hikmet’in Şiirinde Ruhsal Yapı,” Nâzım Hikmet Günleri içinde, hazırlayan Şükrü Erbaş, 90-93. Edebiyatçılar Derneği Yayınları, 1994.

[27] Özer, Nilay. “Nâzım Hikmet’in Memleketimden İnsan Manzaraları’nda İmajlar: Toplum, Tarih ve Sinema.” Doktora tezi, Bilkent Üniversitesi, 2013.

[28] Ranciére, Jacques. Kurmacanın Kıyıları. Çeviren Yunus Çetin. Metis Yayınları, 2019.

[29] Russell, Jeffrey Burton. Mephistopheles Modern Dünyada Şeytan. Çeviren Elif Çelik. Panama Yayınları, 2019.

[30] Sancaktar, Caner. “Demokrat Parti Türk Dış Politikası’na Marksist Yaklaşım.” Bilge Strateji 3, sy. 5 (2011): 25-98.

[31] Sauer, Hanno. Ahlak İyinin ve Kötünün İcadı. Çeviren Orhan Kılıç. Metis Yayınları, 2024.

[32] Sülker, Kemal. Nâzım Hikmet’in Gerçek Yaşamı 1936-1937. Yalçın Yayınları, tarih belirtilmemiş.

[33] Terzioğlu, Öykü. Nâzım Hikmet ve Sömürgecilik Karşıtlığının Poetikası. Phoenix Yayınları, 2009.

[34] Timuçin, Afşar. Nazım Hikmet’in Şiiri. Alaz Yayınları, 1979.

[35] Yılmaz, Sibel. “1940’ların Türk Şiirinde ‘Küçük Adam’ ve Serüvenleri.” Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1, sy. 2 (2017): 265-279.

[36] Yüksel, Ufuk, S. “Weimar Cumhuriyeti’nde Almanya Sosyal Demokrat Partisi – Almanya Komünist Partisi İkiliğinin Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi’nin Yükselişindeki Rolü.” Alternatif Politika 13, sy. 2, (2021): 498-532.